به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ خط و نشان‌های چندماهه ترامپ بالاخره شامگاه سه‌شنبه و 4 روز زودتر از موعد مقرر به تحقق پیوست. آمریکا همانطور که پیش‌بینی می‌شد از برجام خارج شد و حالا در شرایطی قرار داریم که به گفته رئیس جمهور ایالات متحده، تحریم‌هایی جدید در راه است. روحانی اما در پاسخ، به چند موضع‌گیری رسانه‌ای و دستور به ظریف برای مذاکره با اروپا بسنده کرد و اتفاقا خروج آمریکا را به فال نیک گرفت. این کل آن چیزی است که اتفاق افتاد؛ اتفاقی که البته تازه آغاز ماجرا است و انتظار می‌رود در ماه‌های آینده ابعاد دیگری هم داشته باشد. در این ارتباط با دکتر علیرضا شیخ عطار سفیر سابق ایران در آلمان و قائم مقام اسبق وزارت امور خارجه به گفتگو نشستیم.
متن این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
* ارزیابی شما از اقدام ترامپ و خروج امریکا از برجام چیست؟ فکر می‌کنید این مسئله برای جمهوری اسلامی ایران چه پیامدهایی به همراه خواهد داشت؟
من معتقد هستم که عده‌ای در کشور ما از ابتدا همان بازی که امریکا و ترامپ می‌خواستند را خوردند به عبارتی متمرکز بر مسئله برجام شدند. برجام از ابتدا سندی بود که ممکن بود مزایایی داشته باشد ولی این که همه راه نجات کشور را در برجام و ابقای امریکا در آن بدانیم و یا راه گرفتار شدن کشور را در خروج امریکا از آن بدانیم این گمراهی و آدرس غلط بود.
بی تردید دشمنی‌های امریکا با ما به قضیه هسته‌ای بازنمی‌گردد. دشمنی امریکا ریشه‌دارتر از این حرف‌ها است. ما بنا بر میراث امام (ره) نفی سلطه کردیم و این مغایر با استراتژی‌های امریکا است. امریکا خود را رهبر جهان می‌داند و برای حفظ این رهبری حاضر است هر کاری انجام دهد البته گاهی مواقع این کارها از جنس سخت و درگیری‌های مستقیم و گاهی مواقع از جنس نرم و از طریق توطئه‌های مختلف است.
بحث هسته‌ای تنها یک بهانه بود. این که تصور کنیم ماندن امریکا در برجام یا نماندن امریکا در برجام در رفتار امریکا با جمهوری اسلامی ایران و اندیشه‌ای که جمهوری اسلامی از آن به پا خواسته است، تفاوت می‌کند اشتباهی بزرگ است.
بدیهی بود ترامپ با توجه به وعده‌هایی که در انتخابات خود داده بود و خیلی صریح سخن از پاره کردن برجام داده بود، البته بخشی از انگیزه‌های او علاوه بر دشمنی با ایران مخالفت‌های بسیار ریشه‌ای با اوباما و اندیشه اوبااما بود، برجام را آن طور که در توافق‌نامه آمده است اجرا نخواهد کرد.
تلاش‌هایی که اروپائی‌ها می‌کردند این نبود که برجام را اجرا کند، می‌گفتند به تو کمک خواهیم کرد که برجام آن طور که امریکا می‌خواهد باشد اما با شیوه‌های دیگری اقدام می‌کنیم. با شیوه هایی که ترکیبی از تهدید، دیپلماسی، نفوذ و غیره است.
در هر صورت ترامپ تصمیم گرفت با شیوه‌ای صریح‌تر از برجام خارج شود و شیوه پیشنهادی اروپائی‌ها را نپذیرفت. یکی از دلایل او این است که اطلاعاتی که ترامپ از داخل کشور می‌گیرد بیشتر از طریق جریان‌ها و گروه‌های معاندی است که الان با پول عربستان و با حمایت‌های معنوی امریکا برای خود ادامه حیات می‌دهند.این دقیقاً اطلاعاتی است که آنها می‌دهند و لذا ترامپ و آن تیپ اطرافیان که همفکر او هستند بر این باورند که با اعمال این نوع فشارها کلاً از پدیده جمهوری اسلامی ایران رها خواهند شد.
راه حل این است که هر چه زودتر ترامپ بفهمد این تهدید غلط است. مردم باید انسجام فکری و عملی خود را داشته باشند و رهنمودهای مقام معظم رهبری را سرلوحه قرار دهند به خصوص دربحث اقتصاد مقاومتی زیرا اهرم ترامپ علیه ما اهرم اقتصادی و تحریم خواهد بود.
آمریکایی ها شرایط ایجاد جنگ علیه ایران را ندارند. اگر ما بتوانیم اقتصاد خود را به سامان کنیم، اگر بتوانیم به اقتصاد مقاومتی روی بیاوریم، با توجه به ظرفیت‌های بسیار زیادی که در کشور داریم و اگر آن اعتماد به نفس لازم در بین مدیران ما ایجاد شود و به جوانان اعتماد شود گمانم تاثیری در زندگی روزمره خود نخواهیم دید هر چند دشواری‌هایی را پیش رو خواهیم داشت ولی برای پایداری در رابطه با ارزش‌ها باید مقاومت کرد.
* واکنش آقای روحانی را چطور ارزیابی می‌کنید؟ دستور به وزیر امور خارجه برای مذاکره با طرف‌های اروپائی، در حالی است که این راهی است که ما قبلاً هم رفته ایم و نتیجه اش را دیده بودیم. فکر می‌کنید واکنش متناسب و ایده‌آل جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟
ایشان با این تحلیل این دستور را داده است که اروپائی‌ها هم فکر می‌کردند تلاش‌های آنها با ترامپ به جایی خواهد رسید. در چند روز اخیر وزیر امور خارجه انگلیس در واشنگتن نشسته و مرتب با اینها تماس می‌گیرد ولی به رغم این ترامپ چنین اقدام کرد.
شاید آقای روحانی بر این باور است که این امر به خود اروپائی‌ها هم برخورده است و آنها را وادار کند مواضع متفاوتی را اتخاذ کنند. بر هر حال تست کردن این راهبر اشکالی ندارد یعنی این ماموریتی که به آقای ظریف داده شده است، تست کردن همین امر است.
* شما به عنوان کسی که سابقه روشنی در دیپلماسی دارد به دستگاه دیپلماسی پیشنهاد خاصی دارید؟ بهترین واکنش ایران چه خواهد بود؟
پیشنهاد خود را عرض کردم که یکی بحث در داخل است و دیگری بحث بیرون است. در بحث داخلی خیلی سریع‌تر باید به موضوع اقتصاد مقاومتی بپردازیم. ما الان در این زمینه عقب هستیم. به شدت عقب هستیم. علی‌رغم این که ستاد تشکیل شده و طرح برای بهره‌گیری کامل و مناسب از امکانات داخلی نداریم، هنوز تولیدکننده کالا و خدمات ما با همان مشکلاتی مواجه است که در طول 4 دهه گذشته مواجه بود.
باید اولین کاری که کرد با رفع این گونه موانع به لشگر تولیدکنندگان از کارگر تا مدیر متکی شویم. در کنار آن باید وحدت ملی داشته باشیم. دعواهای کودکانه سیاسی و جناحی که هر از گاهی به هر بهانه‌ای صدایش بلند می‌شود، باید تمام کنیم.
همانطور که در زمان حمله صدام به ایران ما دیدیم تا مدت‌های مدیدی جناحین چپ و راست که آن زمان گفته می‌شد، در مورد دفاع مقدس هم‌نظر بودند، امروز هم باید چنین باشد و اختلافات به این نوع مباحث کشیده نشود.
در بعد خارجی در دو شاخه حقوقی و دیپلماسی می توانیم اقدام کنیم. از بعد شاخه حقوقی، در خود متن برجام پیش‌بینی‌هایی برای طرفی که نقض کرده، انجام شده است. هر چند تجربه نشان داده است صرف کار حقوقی بدون قدرت به جایی نخواهد رسید ولی حداقل از باب افکار عمومی جهانی اتمام حجت و نشان دادن این که باید قانونی رفتار کرد، می‌تواند مناسب باشد.
در بعد دیپلماسی حتماً ارتباطات مناسب است. دنیا تنها امریکا نیست. 190 کشور در دنیا هستند گرچه امریکا مدعی است همه آنها پیرو او هستند ولی این چنین هم نیست. ما نمونه‌هایی داریم که برخی کشورها نظرات و منافع خود را ترجیح دادند. نه فقط با 5 کشور اروپائی که با همه کشورها، از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین، ایجاد ارتباط کرد و فضای ذهنی آنها را روشن کرد.
این می‌تواند به ایجاد فشار بر امریکا بسیار کمک کند. البته در بعد سیاسی و دفاعی هم پایمردی و استواری بر نظراتی که تاکنون داده شده لازم است. به خصوص راهبردهایی که از سوی مقام معظم رهبری که اعلام می شود مبنی بر اینکه قدرت دفاعی کشور قابل معامله نیست و نفوذ بر منطقه ما یک نفوذ طبیعی است، نه از نوع هژومن بلکه از نوعی که ریشه‌اش در تاریخ و فرهنگ منطقه است.
